Білім беру үлгісінің негізгі бағыты - адамды қоғамның ең негізгі құндылығы ретінде тану, оның ұлттық дүниетанымын қалыптастыру, сол арқылы оқушының рухани жан-дүниесінің баюына, шығармашылық еркіндігі мен белсенділігін, кәсіби іскерлігінің қалыптасуына жағдай жасау, мүмкіндік беру. XXI ғасырдың іскер азаматы- бәсекеге қабілетті, ой-өрісі кең, жан- дүниесі бай, адаммен дұрыс қарым-қатынас жасай алатын, басқаның санаса алатын, кез келген нәрсені істеп шығудың жолын таба алатын, жауапкершілік сезімі жоғары, қоғамда өз орны бар іскер, жеке тұлға деп білуіміз керек.

Мұғалім - мектептегі басты тұлға. Ол өз ісімен өзгеге үлгі болады. Білімі терең, әдістемелік шеберлігі жоғары, мақсаты айқын, үнемі ізденіс үстінде жүреді.

Мұғалім жұмысындағы, әсіресе, сабақ беруіндегі бір ерекшелігі - ұғымдарды белгілі бір сызбалармен түсіндіріп, соны қолдана отырып, іскерлік жұмыстар жүргізіледі. Мысалы айтатын болсақ, бір ғана ұғымды шағын көрнекілікпен жинақтап, баланың түсінуіне ыңғайлы етіп ұсынады.

Тұлғаның тірек құзырлылықтарының бірі ретінде танылып отырған коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыру оның тілдік білімін тереңдетумен қатар сөйлеу біліктілігін де жетілдіреді.

Тіл - құрылымдық жүйе, ал сөйлеу - оның сыртқы көрінісі. Белгілі бір тілді меңгеру - сол тілдің құрылымдық жүйесін меңгеру болып табылады. Орыс мектептерінде қазақ тілін үйрену, білу - қазіргі таңның басты мәселесі болып отыр. Сабақта бұл мәселені шешу жолдарының бірі - әр түрлі әдіс - тәсілдерді тиімді қолдана отырып, жаңа технологияларды енгізу. Қазіргі таңда жаңа технологиялардың түрлері өте көп. Орыс мектептерінде қазақ тілін үйрену, лексикалық және грамматикалық тақырыптарды меңгеру - күрделі жұмыс. Сондықтан басқа ұлтқа қазақ тілін оқыту, ауызекі сөйлеуге үйрету - қиын да қызық жұмыс. Сол қиындықтарды жеңілдету үшін сызбаларды қолдану арқылы төмендегі әдістерді дамытуға мүмкіндік туады.

Бүгінгі таңда әрбір жаңашыл ұстаз үшін оқу және жазу арқылы сын тұрғысынан ойлау әдісі кез келген стратегияларға құнды әрі бағалы. Бұл стратегиялар оқушылардың қызығушылығын арттыра отырып, ұстаздың тығырыққа тірелетін сәттерінен арылтады.

Сұрақ қою, ой шақыру, білім көпірі, бес жолды өлең, еркін жазу, Венн диаграммасы, пікірталас, болжау, автор орындығы, топтастыру, т.б, стратегияларын қолдану оқушылардың мотивациясын оятып, ынталандыра түсері сөзсіз. Сонымен қатар бұл стратегиялар оқушының көзқарасын, түсінігін дамыта түседі, жалықтырмайды.

Мен өз тәжірибемде оқушылардың бірлесіп, ұйымдасып, топтасып жұмыс істеуіне көңіл бөлеміз.Оқушы бірлесіп үйретуде кішігірім топтармен, жұппен жұмыс жасауға, ортақ проблемаларды талқылағанда жаңа пікірлерге шығармашылықпен қарау тұрғысында жаңалықтар ашу барысында жұмыс істейді. Топ мүшелері өз ойларын ортаға салып және сол ойларды кесте арқылы көрсетеді. Шамалары келгенше қорғап шығуға тырысады.

Бірлесіп жұмыс жасағанда мына жағдайлар байқалады:

оқушылар бір-біріне бірдей бағынышта, сыйластықта болады;

жауапкершіліктері артады;

топқа бөлгенде оқушылардың ойлау мүмкіндіктері ескеріледі;

барлық мүшелердің бір -бірін тыңдау, күту шыдамдылығы, кезектесіп сөйлеу дағдыларын қалыптастыру;

мұғалімнің, оқушылардың топ ішінде сөйлеуін бақылау және қажет кезінде кірісіп сөйлеп кету еркіндігі тең дәрежеде болады;

топқа бірлесіп жұмыс істеп үйренген оқушылардың білімдері нәтижелі болып шыңдала түседі;

оқушының, ең алдымен, есте ұстау қабілеті жоғарлайды;

терең түсінік пен ойлаудың дамуы арқылы оқушының сөйлеу дағдылары дамиды;

жұмыс жасау кезінде топ мүшелерінің қабілетіне, олардың бір-біріне дұрыс көзқараспен қарап, ойларын құрметтеуге машықтанады;

бір - біріне көмектесіп, ойларын ортаға салып, өздерінің білім алуын көтермелейді;

оқуға, жазуға, тыңдауға, сөйлеуге кең мүмкіндіктерін беретін ортада оқушы өз пікірлерін, білімдерін, бар жігерін жеткізеді.

Осындай сабақтарда мұғалім тек ұйымдастырушы, бағыттаушы, сараптаушы ретінде көрініп, бар жауапкершілікті оқушылардың өз тізгіндеріне беріп, үлкен жауапкершілікті сезінтеді.

Сонымен, қорыта айтқанда, біз мектепте өз шәкірттеріміздің бойында жоғарғы дәрежелі білім, біліктілік пен дағдыны қалыптастыруды қамтамасыз етеміз. Оқушыларымыздың өмірлік жағдаяттарда өздерінің алған білім, біліктілік, дағдыларды дұрыс қолдана алуына жағдай жасау - біздің ұстаздық міндетіміз.

Пайдаланған әдебиеттер:

«Қазақ тілі мен әдебиеті орыс мектебінде» журнал, 2009, №12.

Т.М.Артықова. «Қазақ тілі бойынша тірек-сызбалар».

В.Ф.Шаталов. «Тірек-сызба нұсқасы».

Ж.Адамбаева. «Орыс мектептерінде қазақ тілін оқытудың кейбір мәселелері» 1993.

«Қыздар гимназиясы» қазақ тілі және әдебиет пәнінң мұғалімі

Саметова А.Ж.